Czym różni się agresja od przymusu, przemocy, gniewu i agresywności?

zdjęcie z platformy pixabay.com

Interesującego rozróżnienia pomiędzy agresją a pojęciami powszechnie utożsamianymi z agresją dokonuje Joanna Różańska - Kowal, autorka popularnonaukowej publikacji Motywacja zachowań prospołecznych i antyspołecznych nieletnich. W dość klarowny i zwięzły sposób zostały tu zaprezentowane wspólne i różnicujące cechy agresji oraz terminów nader często z nią mylonych. 

Czym jest agresja?

Zgodnie z definicją Joanny Różańskiej – Kowal (2009), sporządzonej na podstawie analizy licznych wyjaśnień terminu:

AGRESJA to celowe zachowanie, wyrażone bezpośrednio lub symbolicznie, ukierunkowane na spowodowanie psychicznej bądź fizycznej szkody innemu żywemu organizmowi, który dąży do uniknięcia doświadczenia tejże szkody.

Różnica między agresją a przymusem i przemocą

Powołując się na prace innych autorów, autorka przytacza rozróżnienia między agresją a przymusem i przemocą, gdzie:

PRZYMUS jest traktowany jako aktywność ukierunkowania na posiadanie władzy i kontroli nad innymi, które nie musi nosić znamion agresji, zaś

PRZEMOC jest silnym wpływaniem na innego człowieka bądź cudzą własność, powodowane zamiarem zniszczenia, wymierzenia kary lub kontrolowania.

O ile przymus może być prawomocny (np. przymus wynikający z realizacji władzy państwowej, działania niektórych instytucji społecznych), o tyle przemoc nie jest społecznie akceptowana.

Czy agresja i agresywność znaczą to samo?

Kolejnym znaczącym rozróżnieniem jest podział na agresję na agresywność. AGRESYWNOŚĆ w przeciwieństwie do agresji jest stałą właściwością osobowości, a jej przejawem jest ciągła gotowość do  aktywacji zachowań agresywnych. Agresywność jest więc cechą, względnie niezmienną, na podstawie badań Lauby, Olweusa i Zumkley’a, Różańska - Kowal (tamże) wskazuje, iż agresywność jest podobnie niezmienna w czasie jak stabilna jest inteligencja, również będąca cechą osobowości.

 Agresja a złość i gniew

Agresja nie jest też tożsama ze złością i gniewem. ZŁOŚĆ i GNIEW to emocje doświadczanie przez człowieka w niełatwych dlań okolicznościach. Powołując się na J. Ranschburg (1993, za: Różańska – Kowal, tamże) autorzy publikacji podają, iż gniew jest odpowiedzią na bodziec o wysokiej sile, gdy warunki zewnętrzne nie pozwalają na uruchomienie agresji. W tym kontekście, gniew jest reakcją zastępującą agresję, gdy jednostka nie może pozwolić sobie na zachowanie agresywne. Jednocześnie cytując R. Fitzgibbons, R. Enright, T.F. Obrien (2004, za: tamże) informują o takich negatywnych skutkach gniewu jak: utrudnienia w ogniskowaniu uwagi na realizacji celu oraz możliwość przejawienia agresji na osobach, które znajdą się niedaleko. Przytaczając Aronsona (1997, za: tamże) nie pomija faktu, że choć złość i gniew nie są równoznaczne agresji (możliwe jest występowanie złości i gniewu bez agresji i odwrotnie), to jednak mogą stanowić podłoże wystąpienia zachowań agresywnych, określanych mianem agresji wrogiej, przeciwstawnej agresji instrumentalnej, o której mówimy wówczas, gdy szkodliwe zachowanie stanowi sposób realizacji innego zamiaru.

Źródło: Różańska –Kowal, J., Motywacja zachowań prospołecznych i antyspołecznych nieletnich, Oficyna Wydawnicza „IMPULS”, Kraków, 2009